W przypływie złości podnosi się ciśnienie krwi i ciepłota ciała, a my jesteśmy gotowi do odparcia zagrożenia. Dzieje się tak za sprawą ciała migdałowatego. części mózgu odpowiedzialnej za monitorowanie otoczenia i identyfikowanie ewentualnego niebezpieczeństwa (kiedyś współplemieńca chcącego zabrać: pożywienie, pozycję, partnerkę); dziś np. sygnałów mówiących, że ktoś chce nas zranić, poniżyć, lub oszukać. Ten ewolucyjny mechanizm pozwolił nam przetrwać sytuacje, gdzie należało szybko identyfikować i reagować na zagrożenia, gdzie na analizę brakowało czasu. W toku rozwoju wyższych partii mózgu wykształciła się tzw. kora nowa – odpowiedzialna za złożone operacje mentalne i umiejętność abstrakcyjnego myślenia. Dzięki niej nie musimy od razu ulegać impulsom płynącym z ciała migdałowatego.

Wybuchy złości

Wielu z nas jednak wie czym są niepohamowane wybuchy złości, którym często towarzyszą najgorsze przekleństwa, czasem skierowane w kogoś, czasem w przestrzeń lub przedmioty martwe. Niekiedy kończą się one poczuciem winy, pretensjami do siebie i poczuciem uwięzienia w zamkniętym cyklu bezradności. Innym razem racjonalizacjami i umniejszaniem destrukcyjnego zachowania.Psychoanaliza określiłaby te dwa różne nastawienia jako egosyntoniczne (zgodne z Ja, system wartości i obrazem siebie) oraz egodystoniczne (niezgodne z Ja i jego elementami). Rozróżnienie to jest niezwykle istotne, gdyż wyznacza drogę i możliwości zmiany poprzez psychoterapię lub inne formy pracy nad sobą.

„Egodystoniczne” wybuchy złości często współwystępują z emocjonalnym cierpieniem tj:
● lęk przed porzuceniem,
● niskie poczucie własnej wartości,
● zranienia emocjonalne z dzieciństwa ( w rodzinie pochodzenia lub grupie rówieśniczej),
● niski poziom zaufania do siebie.
● osoba, która wybucha nie chce tego, jest jej wstyd.

„Egosyntoniczne” wybuchy złości charakterystyczne są dla osób które:
● nie doświadczyły w dzieciństwie właściwego odzwierciedlania były obiektem nadmiernej, dewastującej krytyki lub nieadekwatnego wzmacniania (zbytniego chwalenia-nie wiadomo za co),
● utożsamiają się z rozwścieczonym rodzicem lub opiekunem,
● prezentują wyższościowe i roszczeniowe nastawienie do otoczenia,
● ich dostęp do uczuć innych niż złość jest utrudniony,
● czasem żywią głęboką pogardę do innych ludzi.

Zarówno egosyntoniczne jak i egodystoniczne wybuchy złości mogą mieć swoje źródło w bardzo podobnych doświadczeniach z dzieciństwa. To jakie nastawienie będzie miała do nich dana osoba zależy od psychologicznych mechanizmòw obronnych, które wypracowała na przestrzeni życia. To one w dużej mierze decydują o funkcjonowaniu osobowości człowieka i jego relacji. W obu przypadkach rozhamowana wściekłość budzi lęk, rani, powoduje niechęć osób będących jej obiektem lub świadkiem. Pomocna w jej opanowaniu jest psychoterapia, a czasem warsztaty rozwoju osobistego.

Opracował Tomasz Sawiński